Pensioencrisis

Al 15 jaar is de politiek bezig om het pensioenstelsel te hervormen. Er moet dus iets mis zijn met het huidige stelsel. Het oplossen van datgene wat er mis is, is kennelijk heel complex. Ik hoorde de voorzitter van de koepel van pensioenfondsen zeggen dat we het beste pensioenstelsel van de wereld hebben. Waarom moet het dan anders? In mijn herinnering kwam de kritiek op het stelsel ooit uit linkse hoek en had dat alles ermee te maken dat de jongeren meebetaalden voor de ouderen. De kernwaarden van het nieuwe stelsel zijn collectiviteit en solidariteit. Huh? Waar komt dat vandaan? Is dat wat er gebeurt als je 15 jaar wacht en die jongeren ineens ook ouder zijn geworden?

Hebben we het beginsel van zelfredzaamheid verlaten?
In het nieuwe stelsel is er geen oplopend premiepercentage meer, dat blijft gedurende de gehele opbouwperiode gelijk. Maar de uitkering is afhankelijk van de beleggingsprestaties van het pensioenfonds. Ze noemen het invaren als de transitie van het oude naar het nieuwe stelsel plaatsvindt. Ik vind dat best spannend, gaat het opgebouwde kapitaal dan herverdeeld worden? We hebben het wel over € 1.500 miljard. We hebben tijdens de crises van de afgelopen jaren (zeg maar de periode Rutte) ook al meegemaakt dat pensioenen niet konden worden geïndexeerd of zelfs werden gekort. Dus de stand van de economie speelt in het huidige stelsel ook al een belangrijke rol. Waarom hebben we eigenlijk een pensioenstelsel?

Sociale partners vonden het in de prehistorie belangrijk om werknemers zoveel mogelijk bescherming te bieden. Daar was kennelijk reden voor, omdat de zelfredzaamheid van de werknemer laag was. Je zou kunnen zeggen, een werknemer krijgt salaris en spaart daaruit voor zijn oude dag, als hij dat wil. De basisvoorziening, de AOW-uitkering, is er voor iedereen, dus daar hoeft niemand voor te sparen. Daarvan kun je rondkomen, het is berekend op basis van het minimumloon. Wil je meer dan moet je zelf sparen of blijven doorwerken. Nee, de gedachte was die van een extra verzorging, zodat de oude dag financieel comfortabel kon worden ingevuld.

Maar wat is dan het inkomen dat je hiervoor nodig hebt?
Oorspronkelijk werd dit gerelateerd aan het laatstverdiende salaris (final pay). Omdat de kosten in de inactieve periode lager worden verondersteld dan in de actieve periode werd uitgegaan van een percentage van 70 voor AOW en pensioen samen. Dat betekende dat de werkgever steeds moest bijstorten in het pensioenfonds bij een salarisverhoging, omdat die ook gold voor de verstreken dienstjaren. Het is jaren goed gegaan, totdat men het ineens te duur vond. Om het effect van salarisverhogingen te versoberen werd het middelloonstelsel ingevoerd, waarbij de pensioengrondslag werd berekend op een gemiddelde over de hele diensttijd. Ook dat bleek nog te duur. Het beschikbare premiesysteem werd ingevoerd, waardoor alleen de premie vaststond en niet meer de toekomstige uitkering. Werkgevers hadden daardoor hun lasten ten aanzien van pensioen gefixeerd. In sommige regelingen kon de werknemer zelf kiezen hoe het pensioenkapitaal werd belegd, dus was er individuele invloed. Lijkt prima zo, zou je denken.

Nee, er was toch behoefte aan een drastische wijziging van het pensioenstelsel. Het pensioenakkoord maakte een einde aan 15 jaar soebatten en de wetten konden door de Kamers worden geloodst. Totdat Agnes Joseph zich in de discussie mengde. De kern van het amendement dat zij indiende betreft de individuele vrijheid die ze wil toekennen aan de deelnemer in het pensioenfonds. Zij zouden de keuzevrijheid moeten hebben voor het huidige of het nieuwe stelsel. Zij vertegenwoordigt een substantiële groep mensen die hun pensioenrechten zien verdampen. De Tweede Kamer verenigde zich en probeerde haar opstandig gedrag te temmen. Kamerleden werden steeds bozer tijdens het debat omdat Joseph onvermurwbaar blijkt. De emotie loopt hoog op. Met zijn allen staan ze te tieren tegen die arme vrouw. Als toch iedereen het een onzinnig amendement vindt, breng het gewoon in stemming en dan doet de democratie haar werk. Of brengt zij iets aan het licht dat de politiek niet wil zien? Er kan natuurlijk een bepaalde dossiermoeheid ontstaan waardoor niemand zich meer echt in de gesignaleerde problematiek wil verdiepen.

De sector zegt dat het te moeilijk is, omdat je dan twee stelsels in de lucht wil houden. Dat kan geen argument zijn, want je gaat er toch vanuit dat iedereen gaat overstappen op het verbeterde stelsel. Misschien een handjevol verstokte tegenstanders wil niet, maar die zet je dan maar in een apart fonds. Nee, het zou miljoenen kosten om haar amendement uit te voeren. Nu ben ik pas echt op mijn hoede. Als dat het enige tegenargument is, wil ik mij verder verdiepen. De oprichter van de partij van Agnes Joseph (NSC) heeft weliswaar net de politiek verlaten, maar hij heeft zijn sporen verdiend als Don Quichote in het Toeslagendebat. En we weten wat hij uiteindelijk blootlegde. Zij volgt zijn voorbeeld. Moedig.