Arme Belastingdienst

In 1994 heb ik de Belastingdienst, na bijna 14 jaar in verschillende functies gewerkt te hebben, verlaten. Sinds die tijd onderhoud ik nog vele contacten, met oud-collega’s, maar vooral als behartiger van de belangen van ondernemers. De reorganisaties volgden elkaar in groot tempo op. Er werd veel geklaagd door medewerkers, die toch graag hun werk wilden doen, maar door de reorganisaties daarvan werden afgeleid. De grootste reorganisatie heb ik zelf nog mogen meemaken. Toen waren we zeer tevreden, we wonnen enorm aan slagkracht. Het kernpunt van die reorganisatie was klantgerichtheid. Vooral bij de grote ondernemingen was dat succesvol.

Je hebt ook wel met deze organisatie te doen. De druk op automatisering van de bedrijfsprocessen in combinatie met de niet aflatende regelbehoefte van de politiek zette de Belastingdienst voor onmogelijke taakopdrachten. De controledichtheid liep daardoor snel terug, terwijl die in mijn tijd juist enorm verbeterd was. Via de Toeslagen werd de belastingdienst zelfs een uitkerende instantie en dat heeft Frans Weekers, de voorganger van de huidige Staatssecretaris Wiebes, de politieke kop gekost. Wiebes verraste afgelopen week velen door aan te kondigen dat de Belastingdienst het wel met 5.000 medewerkers minder afkan. Ofschoon een recent ICT-project als mislukt moet worden beschouwd meent hij dat er met verdergaande automatisering substantieel minder mensen nodig zijn. De computer kan de aangifte controleren, zo leert hij ons.

In mijn laatste jaren werd de Waarneming ter Plaatse (WTP in het jargon) ingevoerd als nieuw controle-instrument. Ambtenaren moesten naar buiten om te gaan observeren wat er nu echt gebeurde. Ik was toen al heel wat jaren als controlerend ambtenaar actief en ik zag het nieuwe er niet aan. Dat deden we toch altijd al. Hoe logisch is het toch? Wat er op papier of via digitale media verantwoord wordt, wil je toch ook eens met eigen ogen zien? Achterhaald dus die gedachte, de computer ziet nu alles. In de controle door openbare accountants hebben we vele schandalen gezien en veelal was de conclusie achteraf dat er te weinig was gekeken naar de evidence achter de verantwoording op papier. De kwaliteit van die controle moest via regels en onafhankelijk toezicht op accountants sterk verbeterd worden. Niemand kwam op het idee om mensen te ontslaan en computers de controle te laten doen. Ik denk dat de heer Wiebes na zijn politieke loopbaan nog een schitterende carrière wacht in de accountantswereld. Die snakt ernaar kennis te nemen van zijn magie.

Ik zou toch liever zien dat Wiebes eerst eens zijn best doet in het bouwen van een nieuw belastingstelsel dat politiek zo gewenst wordt. En dat hij in het wetgevingsproces de Kamerleden temt die stuk voor stuk hun eigen agenda willen terugzien in dat stelsel. Ik hoor nu al veel politici claims leggen op de aspecten die in het stelsel moeten worden ingebouwd. Beste mensen, ik voorspel u, het wordt niet eenvoudiger, het wordt niet fraudebestendiger, het wordt niet rechtvaardiger. Ik mocht vorige maand voor een klant een bezoek brengen aan de Bulgaarse belastingdienst. Het ging om een volkomen terecht verzoek om teruggaaf van ruim € 350.000 aan BTW. Al 9 maanden hebben zij dit verzoek in behandeling. De professionaliteit van de Bulgaarse organisatie staat in de schaduw van de Nederlandse organisatie ten tijde van mijn indiensttreding in 1980. Het liefste zou ik zien dat het belastingstelsel blijft zoals het is, maar dat is een illusie.