Oneerlijke aanbestedingsregels

Nederland is een keurig land. Wij bestrijden alle vormen van corruptie en onderscheiden ons daarin van vele landen in de wereld. We willen graag internationaal hoog scoren als het om bestrijding van corruptie gaat. Op de index van Transparancy International staan we met Noorwegen op een gedeelde vijfde plaats, achter Denemarken, Finland, Zweden en Nieuw-Zeeland. Iedereen die zaken doet in verre buitenlanden weet dat eerlijk zakendoen geen vanzelfsprekendheid is. We staan ook vooraan in de rij als er internationale druk wordt uitgeoefend op corrupte buitenlanden.

Toch melden onze nieuwsmedia geregeld voorvallen van corruptie en wordt er op straat en op verjaardagsfeesten nog wel ongenuanceerd gesproken in dat verband over politici en bestuurders. Elk incident leidt weer tot aanpassing van regels. Mijn regelmatige lezers weten hoe armoedig ik een dergelijke reactie vind. Het ultieme bewijs daarvan mocht ik recentelijk aan den lijve ondervinden. Ik praat niet vaak openlijk over onze projecten, maar deze wil ik u toch niet onthouden.

Door een bedrijf uit Zuid-Holland werd ik gevraagd om op te treden als deskundige in een kort geding tegen NS. NS had het bedrijf afgewezen in een aanbestedingsprocedure. Wat was er aan de hand? NS valt als staatsbedrijf onder de Aanbestedingswet. Daarin zijn regels vervat voor overheidsdiensten over hoe zij een opdracht moeten verstrekken. Dit alles ter voorkoming van corruptie en om een level playing field voor alle aanbieders te cre??ren. De wet geeft de kaders. De aanbestedende dienst (in dit geval NS) kan deze vertalen in eigen beleidsregels en procedures. Aan de gegadigden wordt gevraagd een zogenaamde Eigen Verklaring in te vullen. Daarin moeten ze onder andere hun financiële draagkracht aantonen. Op zichzelf logisch, je wil geen opdracht verstrekken aan een bedrijf in liquiditeitsproblemen. NS heeft dat vertaald in de vorm van een tabel waarin je een aantal financiële ratio’s van drie jaren moet opnemen. Per ratio krijg je een score, afhankelijk van de hoogte van de ratio in relatie tot de door NS bepaalde norm. Een erg wiskundige benadering. Dit staat allemaal niet in de wet, dat heeft NS zelf bedacht.

Het bedrijf in kwestie had het formulier keurig ingevuld, maar de kolommen waarin de ratio’s waarin ingevuld verwisseld. De uitkomst van de scoretabel hadden ze wel correct berekend en ook vermeld in het formulier. Deze was hoger dan de norm, dus ze konden door naar de volgende ronde. Nee dus, ze ontvingen een schriftelijke afwijzing, waarin NS liet zien een eigen berekening te hebben gemaakt vanuit de verwisselde kolommen met natuurlijk een andere uitkomst. Die bleek 9,8 te zijn, terwijl de norm 10 was. Er ontbraken nog net sporen van de triomfantelijke ambtenaar van de Procurement afdeling van NS, dat hij de gegadigde te pakken had.

U denkt nu, kanniewaarzijn. Als je op een dergelijke situatie de verjaardagsfeestjestest loslaat (hoe oordelen mensen op een gemiddeld verjaardagsfeest over deze kwestie), dan zal een overgrote meerderheid de beslissing van NS afkeuren. Even bellen met NS om dit recht te zetten. Nee, nee, nee, onze beslissing is juist! Verklaringen van registeraccountants veranderen hieraan ook niets, NS blijft bij het ingenomen standpunt.

Gelukkig leven we in een goed georganiseerde rechtsstaat. Een beslissing van een aanbestedende kan worden voorgelegd aan de Voorzieningenrechter. Daar kom ik in beeld. Ik leg de rechter uit dat mijn subjectieve beoordeling leidt tot de conclusie dat het bedrijf voldoende draagkrachtig is. Ook NS blijkt in de rechtszaal hierover geen twijfels te hebben. Verder mag ik nog mijn mening geven over de plotseling door NS ingenomen stelling dat de ratio’s door de gegadigde verkeerd waren berekend. Naar mijn mening heb ik dat ruim voldoende kunnen ontzenuwen. Ik weet dat niet zeker, omdat ik er in het vonnis niets van terug zie. Een uur gepraat over de wijze waarop de quick ratio wordt berekend en geen letter in het vonnis. Waarom was ik hier? Want wat blijkt: de rechter is er snel klaar mee. Het formulier is fout ingevuld en dat kan niet hersteld worden. De beslissing van NS was juist.

Was het niet NS die rare Italiaanse treinen had aangeschaft, die gefraudeerd heeft met de aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg? Het gaat hier om een (foutief berekende) afwijking van 2% van de gestelde norm. Hoeveel treinreizigers zouden verschrikkelijk gelukkig zijn als dat de gemiddelde afwijking zou zijn van de beloofde vertrek-en aankomsttijden?